چکیده:
در این مقاله دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی درباره نفس و بدن نقل و بررسی میشود، در این راستا ضمن اشاره به مباحثی همچون معنا و حقیقت روح و نفس و تفاوت آن دو، راه شناخت و معرفت روح، اقسام روح و نفس، نیازمندی نفس به بدن و نقش روح و نفس در حقیقت انسان، به مراحل و چگونگی شکلگیری و خلقت انسان (موجود مرکب از روح و بدن)، جوهر اصلی وجود انسان (طینت روح و بدن)، خلقت روح و نقش آن پیش از بدن (عالم ارواح)، خلقت بدن و ترکیب روح و بدن (عالم ذرّ)، جریان روح و بدن در اصلاب ارحام، نفس و بدن در رحم مادر، نفس و روح در دنیا، نفس و روح در برزخ، نفس و روح در قیامت و بهشت و جهنم پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
"مراد او از حواس، همان حواس و قوای ادراکی بدن است نه حواس خود روح؛ زیرا روشن است در خواب و رؤیاها انسان میبیند و میشنود و ادراکات دیگری نیز دارد، اما هیچکدام از آنها با حواس بدن نیست و به تعبیر میرزای اصفهانی: آنگاه که بدن میخوابد روح از ادارۀ آن به استراحت میپردازد و آن را در محل خود رها میکند و بدون همراه داشتن بدن به کارهای خود مشغول میشود بی آنکه از بدن استفاده کند...
۷. مراحل شکلگیری و خلقت انسان میرزا مهدی اصفهانی همه ماسوی الله را - چه مجرد و چه مادی - به معنای حقیقی، حادث میداند و بر این باور است که وجود خداوند متعال هیچ سنخیت و شباهتی با وجود موجودات دیگر ندارد؛ حتی میان او وکمالات نوری (امثال علم، عقل، قدرت، حیات و وجود افاضه شده به مخلوقات) سنخیتی نیست او در این زمینه میگوید: این قاعده که گفته شده است معطی کمال فاقد آن نمیشود، پس باید بین خالق و مخلوق سنخیت و مشابهت باشد...
به اعتقاد او، انسان به هنگام جریان در اصلاب و ارحام از شعور خاص انسانی خویش بیبهره است: روایات به روشنی دلالت دارند که حیوان ذری دارای روح قدیمه است ولی همین حیوان ذری در صلبها و رحمها مانند شخص خوابیده، شعوری ندارد و بعد از پنج ماه واجد روح میشود و در رحم بیدار میشود و در بدن خود تصرفاتی میکند."